حیف از چنین کار فرهنگی که فقط بخاطر چرک کف دست به تعویق افتاد... (برای اطلاعات تکمیلی اینجا را ببینید)

مصاحبه از: آقای مسعود زارعیان

تاریخ: آبان 1391

تاریخ انتشار: آذر 1391

موضوع: سوگواره لحظه های عاشورایی

انتشار در: راه قرآن

برای رسیدن به دفتر رئیس اداره هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی باید چندین پله پایین برویم تا به دفتری در طبقه ی زیرین یک ساختمان قدیمی در مرکز شهر مشهد، برسیم.

مسعود زارعیان، طلبه ی دروس حوزوی و دانشجوی جوان تهیه کنندگی سیما، دبیر سوگواره ی فیلم و عکس لحظه های عاشورایی است که این روزها متاسفانه به علت عدم حمایت های مالی مسئولین، رو به تعطیلی می رود.

تا هنگام تنظیم این گزارش خبر قطعی از برگزاری اختتامیه این سوگواره به دست ما نرسید، در آستانه ی ماه محرم فرصتی یافتیم تا به همین بهانه با وی به گفتگو بنشینیم. 

شروع سوگواره برای اولین بار چه سالی و به چه شکلی و در چه سطحی بود؟

بنده طرح سوگواره را سال هشتاد و هفت به معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، البته آن موقع با عنایت به بخش عکس این سوگواره، عرضه کردم. وقتی آثار به دبیرخانه رسید، ملاحظه شد که این آثار نسبت به سایر جشنواره های استانی کیفیت بالاتری دارند، همین موضوع باعث شد تا نگاه مسئولین و هنرمندان به این برنامه مساعد شود و ما نیاز داشته باشیم که شورای سیاست گذاری را تدوین کنیم و همچنین شورای راهبردی و شورای اجرایی تا بتوانیم این برنامه را به صورت مداوم در طول سال های آتی برگزار کنیم.

بررسی آثار در چه زمینه هایی صورت گرفته و داوران از چه طیف هایی بوده اند؟

آثار این سوگواره در چهار محور مورد بررسی قرار می گیرد: اول روحانیت و تبلیغ معارف حسینی، دوم تأثیرات فرهنگ حسینی در جامعه امروز، سوم نگاه انسانی و فطری به عاشورا و قیام حضرت ابی عبدالله، و چهارم ایرانیان و عزاداری سالار شهیدان.

 برای بحث داوران در سوگواره و همینطور هیات انتخاب آثار، سعی کردیم از بهترین های زمینه ی فیلم و عکس باشند، عزیزانی همچون آقایان میرکریمی و حاتمی کیا و عسگرپور و حسین ترابی و جمال شورجه، و همچنین آقایان حبیب احمدزاده و احمدرضا گوهری و مهرداد اسکویی و در بخش عکس جناب سید عباس میرهاشمی و اسماعیل عباسی و کریم ملک مدنی و اسعد نقش بندی و محمود عبدالحسینی و بسیاری عزیزان دیگر.

در دوره ی دوم چه تغییراتی حاصل شد؟

در سال هشتاد و نه قرار شد هم بخش فیلم و فیلمنامه اضافه شود و هم از نظر ابعاد وسعت کشوری داشته باشد. آن زمان در سطح کشور تنها یک همایش "تصویر عاشورا" را داشتیم که توسط اداره ارشاد برگزار می شد. که آن همایش هم دو سال برگزار شد و سالی که ما تصمیم گرفتیم بخش قیلم و فیلمنامه را هم به سوگواره اضافه کنیم، آنها دیگر قصد و قراری برای ادامه همایش "تصویر عاشورا" نداشتند. که بنده با مسئولین آن همایش تماس گرفتم تا با برگزاری "سوگواره لحظه های عاشورایی" موازی کاری صورت نگیرد. آن عزیزان هم بسیار خوب استقبال کردند و برای برگزاری سوگواره ما را تشویق کردند و بحمدالله دوره دوم با آثاری که رسید، بسیار پربار بود. که از همان دوره هم تمامی اخبار سوگواره را در سایت تخصصی آن (honaremotaali.com) قرار دادیم که تا الآن تداوم دارد.

اختتامیه دوره دوم، که با تقدیر از جناب حاتمی کیا همراه بود، خیلی اثرگذار بود و تا مدتها سرتیتر خبر های فرهنگی شد. سوالی که دارم این است: چرا از آقای حاتمی کیا تقدیر کردید؟

نگاه ما به عاشورا صرفا نگاه به مناسک و بازتاب حوادث عینی و یا عزاداری های عاشورا نبود و دنبال مفاهیم بودیم. چون وقتی می گوییم لحظه های عاشورایی، قائلیم که این لحظات در سراسر زندگی ما در جریان هست. اگرچه "لا یوم کیومک یا ابا عبدالله" می گوییم و معتقدیم هیچ روزی مثل عاشورا نیست، ولی ما قائلیم که ترویج عزاداری و گریه و یا نمایش آن لحظات تاریخی و عینی کردن واقعه عاشورا منحصرا و به تنهایی به معنای گسترش فرهنگ عاشورایی نیست. ما باید هدف حضرت را بیاوریم و در زندگی خود عینیت ببخشیم. و آقای حاتمی کیا یکی از هنرمندانی بود که این کار را در آثار دفاع مقدسی خود به نمایش گذاشته بود.

این عینیت بخشی یعنی همینکه می گویند "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا"؟

ببینید این عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا در روایات ما نیست. این یک جمله ای ست که مشهور شده و ساختگی ست. چیزی که قطعیت دارد و در بین روایات ما هست این است که لا یوم کیومک یا ابا عبدالله. اما خب باید این را هم فراموش نکنیم که عاشورا بی بدیل و اتفاقی منحصر بفرد است ولی لحظات عاشورایی بایستی در زندگی ما جاری و ساری باشد.

با این حساب در دوره سوم هم اتفاقات خوبی به وقوع پیوسته!

در دوره سوم، سوگواره در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت تقویمی شد. همچنین کارگاه هایی برگزار کردیم و تلاشمان در این چند دوره با برگزاری همین دوره ها و کارگاه ها این بوده که پیوندی برقرار کنیم بین هنرمندان و حوزه علمیه.

تا چه اندازه دغدغه داشتید که بین روحانیت و هنر پل بزنید؟ تا چه حد موفق شدید؟

دردوره چهارم بعد از تصویب اساسنامه، سعی کردیم یک شورای راهبردی قوی طراحی کنیم که دوستانی از طلاب و روحانیون و صاحبان اندیشه و فعالین فرهنگی حلقه ای را تشکیل بدهند تا بازویی باشند برای شورای سیاستگذاری و مرتبط با شورای اجرایی تا بتوانند به غنای فرهنگی کار بیفزایند.

علاوه بر این تفاهم نامه ای با دانشکده ی صدا و سیمای قم بسته شد که قرار شد تا ما طلابی را مورد حمایت قرار دهیم تا در فرآیند تولید آثار نمایشی قرار گیرند. که خب این به تنهایی اتفاق مبارکی بود. همراهی طلاب در حوزه ی تولید آثار سینمایی به خودی خود جریان سازی بود برای ورود اندیشه های وابسته به حوزه در زمینه های فیلم و عکس و سوگواره ی لحظه های عاشورایی که از ابتدا از آرمانهای ما بوده.

ما در ابتدای این راه هستیم و متاسفانه به علت قطع حمایت مالی سوگواره، این مسیر به سمت ابتر شدن می رود و امیدواریم که اینگونه نشود. امسال مجبور شدیم با خیرینی رایزنی کنیم تا در راه ابی عبدالله پاپیش بگذارند و اجازه ندهند این کار ناتمام بماند. که انشاءالله باقیات صالحاتی برایشان باشد و نتیجه ای بشود برای بیش از هفتصد هنرمندی که منتظر اعلام نتایج این سوگواره هستند.

یعنی احتمال تعطیلی سوگواره وجود دارد؟

طی سال های گذشته در قیاس با جشنواره های همسطح، این سوگواره با کمترین بودجه برگزار شده، با رقم هایی که حتی مضحک به نظر می رسند. اما خب متولیان این سوگواره با نیت حضرت ابی عبدالله نگذاشتند تا به امروز کار تعطیل شود. و الآن هم تنها می توانیم اظهار امیدواری کنیم که امر مرتبط با حضرت سید الشهدا زمین نماند.

در این دوره که دوره ی چهارم سوگواره است، چه تغییراتی صورت گرفته؟

برنامه های متنوعی برای دوره ی چهارم که امسال قرار هست برگزار شود در نظر گرفتیم که یکی از آنها تدوین کتاب وزینی بود که تمامی مقاتل و تواریخی که راجع به حضرت ابی عبدالله و حادثه عاشورا نوشته شده اند، چه به فارسی و چه به عربی که ترجمه شده، تجمیع شده اند و در سه دسته ی مشهور، مشکوک و صحیح تقسیم بندی کرده ایم. که هم از نظر اسناد بررسی شده هم از کتب دیگر برایشان شاهد آورده ایم که موجب شد سندیت بسیاری از این داستان هایی که راجع به عاشورا نقل می شود یا روضه هایی که متاسفانه صرفا برای اشک خوانده می شوند مورد مداقه قرار بگیرد و البته سره از ناسره جدا بشوند.

بخش بین المللی فیلم های هفتاد و دو ثانیه ای را راه اندازی کردیم که مسابقه ای بود با محوریت قیام در برابر ظلم که یک مبحث کلان و جهان شمول است. اما متاسفانه این برنامه ها بخاطر همان مساله ی عدم تامین مالی عقیم ماندند.

در طی این دوره های متوالی آثار رسیده به دبیرخانه چه تغییراتی داشته اند؟

علاوه بر کیفی تر شدن آثار باید بگویم در هر دوره رشد ده درصدی داشته ایم و در این دوره هم در زمینه ی فیلمنامه جهش هفتاد درصدی، همچنین سی درصد رشد حضور طلاب را در سوگواره شاهد بوده ایم.

پنج هزار عکس، چهل فیلم و صد فیلمنامه برای این دوره به دبیرخانه رسیده که نشان از پتانسیل بالا در این زمینه در کشور دارد که متاسفانه مجال برای ظهور و بروز ندارند. کاش مسئولان فرهنگی کشور منتظر اهانت دیگری اینبار به ساحت ابی عبدالله نباشند تا اقدام به تولید آثار در این زمینه کنند.

یعنی شما آثار ساخته شده در زمینه عاشورا را ناکافی می دانید؟

متاسفانه ما قائم به فردیم و مثلا اگر آثار جناب میرباقری را از آثار نمایشی حذف کنیم چیز خاصی در این زمینه نخواهیم داشت.

راهکاری برای بهبود اوضاع هنرهای نمایشی در زمینه ی عاشورا دارید؟

وقتی هدف این باشد که مثلا یک فیلم راجع به عاشورا ساخته شود، به این شکل نیست که یک شبه و به یکباره فیلمی ساخته و پرداخته و تمام شود. بلکه باید از سینمای مستند و تجربی شروع شود. حتی از فیلم های کوتاه و فیلمنامه های ابتدایی شروع شود. بعد پله پله پیش رود تا دست آخر به یک اثر فاخر و قابل ارائه در زمینه عاشورا در عرصه سینما برسیم. و در این راستا مسئولین بایستی جوان هایی که با عشق به ابی عبدالله می خواهند حرفشان را بزنند، نگاهشان را ارائه کنند و فیلم بسازند استعداد یابی کنند، شناسایی کنند، ساماندهی کنند. همینطور از فیلم های مستند و داستانی و انیمیشن های کوتاه حمایت کنند.

انیشتین در نامه ای که به آیت الله بروجردی می نویسد اظهار علاقه به ابی عبدالله می کند. و این گستره ی این موضوع را نشان می دهد. یعنی وقتی اثری ساخته شود حتی می تواند از غیر مسلمین هم باشد.^*

*به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آیت الله بروجردی

http://broujerdi.org/content/view/1195/5/